وبسایت تخصصی صنایع غذایی و فرآوری   

ويتامينهاي محلول در چربي ها :

      ويتامينهاي گروه هاي آ و د و اي و كا و همچنين بتا كاروتن بعنوان يك پيش نياز جهت توليد ويتامين آ در گروه ويتامينهاي محلول در چربي ها قرار ميگيرند. همانطور كه قبلا نيز به آن اشاره گشت وظيفه عمده اين گروه از ويتامينها در محافظت از غشاي اپيتليوم بافتها و كمك به متابوليسم صحيح كلسيم و فسفر و عمل در نقش يك آنتي اكسيدان و همچنين كمك به جلوگيري از بسته شدن و انعقاد ناخواسته خون ميباشد.خاصيت آب گريزي اين گروه از ويتامينها بعلت زنجيره جانبي عريض آنها ميباشد .اين ويتامينها عمدتا از كربن و اكسيژن وهيدروژن ساخته شده اند و نسبت به اثرات اكسيداسيون ،گرما ،اشعه ماوراء بنفش ،يونهاي فلزات و همچنين وجود برخي از آنزيمها حساس ميباشند.

در بدن ويتامينهاي محلول در چربي ها در بافتهاي چربي و يا بافتهايي كه با اين ارگانها در ارتباط ميباشند وجود دارند دراكثر آنها مكانيسم جذب و فعاليت تقريبا مشابه ميباشد بدن با توجه به سن و وزن قادر به ذخيره مقدار بالايي از ويتامينهاي محلول در چربي ميباشد .البته نوع و ميزان ذخيره در گونه هاي مختلف جانداران با يكديگر متفاوت ميباشد.معمولا محل ذخيره اين ويتامينها در اندامهاي ارگاميك داخلي  نظير كليه ها و كبد ميباشد.عضلات ،مغز و بافتهاي چربي از ديگر مكانهايي هستند كه اين ويتامينها ميتوانند در آنها ذخيره گردند.معمولا استفاده از اين ذخيره ها هنگامي اتفاق مي افتد كه بدن در جهت انجام يك فعاليت متابوليكي نياز به انتقال و استفاده از اين ويتامينها را داشته باشد.

ويتامين آ

منشا طبيعي و خواص بيولوژيك ويتامين آ:

ويتامين آ (رتينول) تنها در غذاهايي يافت ميگردد كه منشا حيواني داشته باشند مانند كبد ،كليه ها ، روغن ماهي و گوشت ماهيان پرچرب .غذاهايي كه منشا گياهي داشته باشند مانند علوفه ها و هويچ  وجود دارد تنها داراي بتا كاروتن ها ميباشند به عنوان مواد اوليه اي كه در ساخت ويتامينها كاربرد دارند ميزان تبديل بتا كاروتن به ويتامين آ در گونه هاي مختلف حيوانات متفاوت ميباشد.اين مسئله به طور مستقيم با ميزان مصرف ويتامين آ در اين حيوانات بستگي دارد .در بيشتر حيوانات بخش اعظم ويتامين آ در روده هاي باريك جذب ميگردد در زمانيكه بدن دچار كمبود ويتامين آ ميگردد ديگر امكان ساخت اين ويتامين در بدن نيز محدود شده و به ناچار جذب خوراكي آن مورد نظر قرار ميگيرد.

وظايف ويتامين آ در بدن :

ساخت و محافظت و ترميم پوست و غشاي موكوسي آن

افزايش ميزان القاء باروري با بهبود تخمك گذاري ،افزايش امكان لانه گزيني تخم و گسترش و رشد لايه جنيني و همچنين افزايش هورمونهاي مربوط به دوران آبستني.

كنترل و افزايش رشد و تمايز سلولها و همچنين اثر بر روي پروسه هاي مختلف متابوليسم از طريق القاء فعاليت به بيش از 300 ژن مختلف.

افزايش سطح مقاومت عمومي بدن در برابر عفونتها و بيماريهاي مختلف.

علائم كمبود ويتامين آ در بدن :

      1-ايجاد لايه هاي شاخي بر روي پوست و موكوس.

     2-افزايش ميزان ريسك ابتلا به عفونت.

     3- افزايش ميزان تخمك هاي نابارور و همچنين افزايش مرگ و مير جنيني .

     4-عدم  گسترش لايه هاي جنيني  و افزايش احتمال مرگ و مير جنين.

اضافه نمودن اين ويتامين ميتواند در افزايش ميزان فاگوسيتوز و سطح آنتي بادي در بدن موثر باشد وسطح ايمني بدن را افزايش دهد.

بتا كاروتن :

 منشا طبيعي و خواص بيولوژيك بتا كاروتن ها:

بتا كاروتن ها به طور اصول در گياهان يافت ميگردند.گياهاني كه از بتا كاروتنها غني ميباشند شامل يونجه ،هويچ ،علوفه سيلو شده و علف سبز ميباشد.ميزان بتا كاروتن موجود در غلات و همچنين سيلوي آنها اندك ميباشد.

بسته به اينكه گياه در چه مرحله اي از زندگي خود باشد زمان بگل نشستن و همچنين  با توجه به  فصلي كه اين گياهان در آن قرار دارند ميزان بتا كاروتن موجود در آنها فرق ميكند. ميزان دماي هوا خشكي هوا و يا درصد رطوبت نيز در ميزان اين قضيه نقش دارد. ميزان جذب و همچنين ذخيره بتا كاروتن ها در بدن گونه هاي مختلف جانوران با يكديگر تفاوت دارد در گونه هايي از حيوانات كه داراي چربي هاي زرد مي باشند مانند گاوها و اسبان ميزان آن بالا ميباشد در حيواناتي كه داراي چربي سفيد هستند مانند خوك و گاوميش ،گوسفند و بز و سگ و گربه و جوندگان اين مقدار كمتر و يا ناچيز ميباشد.

 نفش فيزيولوژيك بتا كاروتن ها:

نقش پرو ويتامين براي ويتامين آ بازي ميكند بعلت خواص متابوليك اين مواد بعنوان يك انتقال دهنده (در گاوها در حدود 80 درصد از ليپو پروتيين هاي با چگالي بالا توسط اين مواد منتقل ميشوند  )

باعث تحريک ساخت پروژسترونها در حيوانات ماده شده و همچنين جهت ايجاد تغييرات در ديواره رحم در دوران فحلي ضروري ميباشد.

به همراه ويتامين آ  داراي خواص آنتي اکسيدان ميباشد و در جلوگيري از تغيير ماهيت بافتهاي چربي موثر ميباشد.

ميزان فعاليت هورمونهاي محرک جنسي را در بدن افزليش ميدهد.

اثرات فقدان بتا کاروتنها:

مشکلاتي در فحلي بويژه در طول دوره فحلي ايجاد ميگردد.

زمان بلوغ فوليکولهاي تخمدان و تخمک گذاري افزايش ميابد.

احتمال ايجاد کيست جسم زرد بالا ميرود

احتمال سقط جنينن وزايمان پيش از موعد افزايش ميابد.

اضافه نمودن بتا کاروتنها به مواد غذايي

ميزان مقاومت حيوانات جوان را نسبت به تغييرات کلسترول بالا ميبرد.

باعث افزايش خاصيت آنتي اکسيدانها شده و از فعاليتهاي سوظراکسيدها جلوگيري ميکند.

ويتامين ايي

منشا طبيعي و خواص بيولوژيک ويتامين اي:

ويتامين ايي نام کلي براي مجموعه ترکيباتي لست که بر پايه هسته توکوفرول و يا توکوترينول ساخته شده اند. اين ماده در بافتهاي گياهي و حيواني يافت ميشود هرچند که همه خواص اين ماده به توکوفرول  آن خلاصه نميشود وليکن خاصيت آنتي اکسيدان اين ماده مستقيما به فعاليت بيولوژيکي دي آلفا توکوفرول باز ميگردد.

علوفه ها ،يونجه ،شبدر و برگهاي سبز معمولا داراي مقدار بالايي از ويتامين ايي هستند دانه هاي روغني که خام هستند مقدار بالايي از اين ماده را دارا هستند در حاليکه دانه هاي روغن کشي شده داراي مقدار ناچيزي از اين ماده هستند.

ميزان رطوبت هواو همچنين ميزان زمان نگهداري در کارايي ويتامين ليي موثر ميباشد.معمولا گياهان و غلاتي که به مدت طولاني به صورت سيلو نگهداري ميشوند از ميزان ويتامين ايي موثر آنها کاسته ميشود.

ميزان فعاليت هاي بيولوژيکي گاما،دلتاو بتا توکوفرول که در غلات و برخي از گياهان خانواده لگومينه يافت ميشوند بين 70 تا 90 درصد فعاليت آلفا توکوفرول ميباشد.

نقشهاي فيزيولوژيک ويتامين ايي

ميزان توليد راديکالهاي پروکسيل که از عوامل اصلي فساد چربي ها ميباشند و باعث اکسيداسيون آنها ميگردند به نحو قابل توجهي کاهش پيدا ميکند.

خاصيت ضد مسموميت در متابوليسم سلولها داشته و از فعاليت عوامل سمي جلوگيري مينمايد.

خاصيت آنتي اکسيدان داشته و از اکسيداسيونهاي ناخواسته فسفوليپيدها و همچنين ويتامينها و کوآنزيمهايي که نسبت به ترکيب با اکسيژن حساس ميباشند جلوگيري ميکند.بر طبق مطالعاتي که صورت گرفته است ارتباط نزديکي مابين سلنيم و کارکرد ويتامين ايي وجود دارد در حاليکه ويتامين اي از اکسيداسيون ديواره هاي سلولها جلوگيري مينمايد سلنيوم باعث ميشود تا سوپراکسيدها دچار تغيير ماهيت شده و کارايي خود را از دست بدهند.

مطالعاتي که در اين رابطه صورت گرفته نشان داده که سلنيوم در حضور ويتامين ايي باعث افزايش فعاليت گلوتاتيون پراکسيداز ميشود و به همين منظور در هر روز به ميزان 0.2 تا 0.3 ميليگرم به ازاي هر کيلوگرم ماده غذايي خشک سلنيوم ميبايست در غذاي حيوان وجود داشته باشد.

ويتامين اي باعث کنترل متابوليسم هورمونها از طريق لوب داخلي غده هيپوفيز ميشود

ويتاميت اي باعث ثبات غشاي ظايه سلولها بويژه در بافت قلب و عضلات اسکلتي ميگردد.

باعث گسترش فعاليت تخمدانها شده و فعاليت آنها را کنترل مينمايد.

ميزان توليد آنتي بادي ها را تحريک نموده و مقاومت نسبت به بيماريها را افزايش ميدهد.

باعث آماده سازي بدن جهت آبستني شده و از سقط جنين جلوگيري مينمايد.

اثرات کمبود ويتامين اي

به بافتهاي عضلاني قلب و ماهيچه ها آسيب جدي وارد شده و باعث ديستروفي و ميوپاتي عضلاني ميگردد.

باعث مرگ ناگهاني د ر اثر آسيب جدي به عضله قلب و ايست قلبي ميشود.

باعث نارسايي در لقاح و باروري ميشود.

باعث تغييرات ناخواسته  غشاي عروق خوني و همچنين سيستم عصبي گرديده و باعث ايجاد انسفالومالسيا و همچنين ادم در سربلوم به جهت افزايش ترشح پلاسما ميگردد همچنين باعث ايجاد فرم غير عادي در سر و عدم جابجايي غير عادي آن ميشود.

باعث ايجاد زخم در کبد شده و باعث ذخيره شدن بافت چربي در کبد ميگردد همچنين باعث ايجاد بيماري چربي زرد در سمورهاميگردد .ضعف اندامهاي حرکتي و انحناي غير طبيعي عضلات که تحت عنوان بيماري موزي شناخته ميشود در خکها از علايم شايع کمبود ويتامين اي ميباشد.

بيماري عضلات سفيد که در اثر ديستروفي عضلاني در گاو ايجاد ميگردد و با اختلال در کارکرد اندامهاي حرکتي همراه ميباشد.

کاهش ميزان هچ تخم مرغها و همچنين افزابيش دياتز اگزوداتيو که در اثر افزايش ترشح ÷لاسما از خون ايجاد ميگردد.

اضافه نمودن ويتامين اي به جيره

باعث ثبات وضعيت چربيها در جيره شده و از اکسيداسيون آنها جلوگيري مينمايد.همچنين در فراورده هاي حيواني مانند گوشت،شيرو تخم مرغ جلوي فساد پذيري آنها راميگيرد.

ويتامين کا

منشا طبيعي و خواص بيولوژيک ويتامين کا

ويتامين کا اسم عمومي ويتامينهاي کا1(فيلوکوئينون) وکا2(مناکوئينون ) و کا3 مناديون ميباشد.گياهان سبز از ويتامين کا1 غني ميباشندو گياهان دانه اي حبوبات و گوشت و غذاهاي دريايي فاقد مقدار قابل توجهي از اين ويتامين هستند.ويتامين کا2 توسط باکتريها در محيط شکمبه و همچنين روده بزرگ ساخته ميشود.ويتامين کا3 نيز فرم سنتتيک ويتامين کا ميباشد که بعنوان انواع محلول در آب اين ويتامين در ترکيبات غذايي محلول در آب مصرف ميشود.انواع ويتامين کا سنتتيک عبارتند از مناديون سديم بيسولفات ، مناديون  دي متيل پريميدينول بي سولفات ,مناديون نيکوتين آميد بيسولفات  .ويتامينهاي محلول در چربي کا تنها هنگامي قدرت جذب دارند که ليپاز پانکراس و اسيد صفرا ترشح شود .در حاليکه براي فرم محلول در آب کا3 وجود اين دو آنزيم ضروري نيست .تمامي  انواع  اين ويتامينها بوسيله باند مناکيينن 4 خود در فعاليتهاي متابوليکي شرکت مي نمايند.